Cerkiew w Czarnej

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Wielkiego Męczennika w Czarnej (obecnie kościół parafii rzymskokatolickiej)

Położenie

Czarna to obecnie duża wieś bieszczadzka ulokowana na trasie wielkiej obwodnicy. Sama cerkiew znajduje się na wzgórzu w niedużej odległości od trasy. Dojazd oznaczony jest kierunkowskazami na Czarną Dolną. Przed cerkwią i budynkiem spełniającym funkcję plebanii znajduje się utwardzony parking.

Historia

Obecny budynek cerkwi pochodzi z 1834 roku, jednakże ze źródeł historycznych wiadomo, że jest pobudowany w miejscu wcześniejszej świątyni (wzmianki o niej datowane są na 1795 rok).

Dziś

Obecnie świątynia spełnia funkcję kościoła parafii rzymskokatolickiej w Czarnej.

Architektura

Świątynia w Czarnej jest orientowana (skierowana na wschód) o konstrukcji zrębowej. Ustawiona na betonowej podmurówce, trójdzielna z szeroką i krótką nawą poprzedzoną babińcem i sanktuarium zamkniętym prostą ścianą z dwoma zakrystiami (północną i południową). Babiniec, sanktuarium i zakrystie ułożone są na planie zbliżonym do kwadratu, natomiast nawa oparta jest na planie prostokąta.
Świątynia pokryta jest dwuspadowymi dachami. W centralnej części dachu znajduje się ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę nakryta baniastym hełmem. Nad sanktuarium znajduje się dach trójpołaciowy, nad babińcem przyczółkowy zaś nad zakrystiami dachy pulpitowe. Zarówno dachy jak i wieżyczka na sygnaturkę kryte są blachą.
Bardzo oryginalnym i niezwykle efektownym elementem cerkwi jest klasyczna fasada z portykiem zwieńczonym trójkątnym szczytem opierającym się na sześciu drewnianych kolumnach doryckich. Warto również zwrócić uwagę na prowadzące do świątyni drzwi klepkowe pochodzące z roku jej powstania.

Wnętrze/Wyposażenie

Carskie wrota z tutejszego ikonostasu zostały przeniesione do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, natomiast XIX-wieczny feretron i figura Matki Boskiej, również z XIX wieku, znajdują się w muzeum w Łańcucie. Pozostałe części ikonostasu są nadal w świątyni w Czarnej, aczkolwiek podczas remontu w 1967 roku jego fragmenty zostały przesunięte na tylną ścianę nawy głównej.
W nawie bocznej znajdują się rzeźby przywiezione przez przesiedleńców z Sokola. Są pośród nich: rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa, Matki Bożej, św. Jana oraz Piotra i Pawła. Ponadto znajdują się tam również dwa feretrony oraz rzeźbiona grupa Pasji.
W cerkwi znajduje się również XVIII-wieczna chrzcielnica zdobiona motywem owoców winorośli pochodząca z nieistniejącej cerkwi w Lipiu.

Co warto zobaczyć?

Będąc w Czarnej warto zwrócić uwagę na stojącą nieopodal cerkwi drewnianą dzwonnicę z XX wieku z dzwonem z 1886 roku. Obok świątyni, zgodnie z dawnymi zwyczajami, znajduje się przycerkiewny cmentarz, gdzie do dnia dzisiejszego zachowało się kilkanaście nagrobków Są wśród nich m.in. nagrobek proboszcza Markelija Myhułowicza (1836-1904) oraz proboszcza Iljariona Tuny (1845-1919).
W 2001 roku obok cerkwi został postawiony obelisk upamiętniający 50 rocznicę przybycia na teren wsi ludności polskiej z powiatów Hrubieszowskiego i tomaszowskiego. Naprzeciw stoi drewniana rzeźba upamiętniająca ofiary mordu na Ziemi Sokalaskiej.

Opracowanie: Agnieszka Pytlińska