Cerkiew w Rzepedzi

Cerkiew greckokatolicka p.w. św. Mikołaja w Rzepedzi

Historia

Pierwsze wzmianki o cerkwi w Rzepedzi pochodzą z 1526 roku, aczkolwiek ta, którą obecnie możemy podziwiać została wzniesiona niemal 300 lat później w 1824 roku. W 1896 była ona odnowiona i przebudowana. Podczas ówczesnych prac zmieniono konstrukcję dachu oraz przemalowano ikonostas, dobudowano także zakrystię. Obiekt reprezentuje typ północno-wschodniej cerkwi łemkowskiej w wariancie bezwieżowym. Jest to jedna z trzech tego typu cerkwi na tym terenie. Pozostałe dwie znajdują się w Turzańsku oraz Komańczy.

W 1947 roku cerkiew przejęta została przez Państwo i przekazana do użytkowania parafii rzymskokatolickiej w Komańczy. W latach 50 i 60-tych XX wieku świątynię wykorzystywano jedynie sporadycznie jako kaplicę pogrzebową. W 1969 roku konieczna okazała się rozbiórka południowej zakrystii, ponieważ jej dach uległ zniszczeniu. W latach 1970-1973 przeprowadzono remont cerkwi wspólnymi siłami parafian rzymsko- i greckokatolickich. Podczas prac wykonywanych w 1994 roku zabezpieczono kopuły prezbiterium. Generalny remont przeprowadzony w latach 1997-1999 przywrócił cerkwi pierwotny wygląd.

Od 1976 roku za zgodą biskupa przemyskiego Ignacego Tokarczuka kilka razy do roku w świątyni odbywały się nabożeństwa dla wiernych obrządku wschodniego.

Dziś

W 1987 roku świątynia powróciła do swojej pierwotnej funkcji i do dziś jest cerkwią filialną parafii w Komańczy.

Architektura

Cerkiew w Rzepedzi to budowla drewniana, orientowana, o konstrukcji zrębowej, oszalowana, trójdzielna. Prezbiterium na rzucie prostokąta, zamknięte trójbocznie. Od strony północnej znajduje się zakrystia. Nawa na planie kwadratu nieco szersza od prezbiterium. Od zachodu znajduje się prostokątny babiniec. W jego przedłużeniu jest niższy przedsionek o tej samej szerokości co babiniec. Wszystkie pomieszczenia są jednakowej wysokości. Sklepienia znajdujące się wewnątrz świątyni są zwierciadlane. Chór muzyczny nadwieszany z wygiętym parapetem. Okna zamknięte łukiem. Nad wejściem z przedsionka do babińca znajduje się napis fundacyjny.

Zewnętrzna podmurówka osłonięta jest fartuchami z blachy. Pod dachami widać dwustrefowy gzyms podokapowy i nadokienny. Nad prezbiterium, nawą i babińcem są dachy namiotowe z ośmiobocznymi wieżyczkami o cebulastych hełmach z latarniami i krzyżami (z 1896 roku). Dach nad przedsionkiem jest pulpitowy, kryty blachą.

Wnętrze/Wyposażenie

W cerkwi można podziwiać polichromię figuralno-ornamentalną pochodzącą z 1896 roku. Jej autorem jest Josip Bukowczyk. Na chórze muzycznym upamiętniony został widok cerkwi sprzed przebudowy, której dokonano w 1896 roku oraz katedry greckokatolickiej w Przemyślu.

Ikonostas czterostrefowy, architektoniczny, został uzupełniony w 1896 roku. W sferze ołtarzy znajdują się ikony Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Chrystusa Błogosławiącego, współczesne z ikonostasem. W strefie Deeis i tond brakuje ikon. Ikony namiestne posiadają charakterystyczny i niezwykle rzadko spotykany owalny kształt. Carskie wrota są ażurowe z motywem winorośli. We wrotach diakońskich umiejscowione są wizerunki dwóch diakonów w tondach. Pozostałe ikony zostały namalowane prze Josipa Bukowczyka w 1896 roku.

Ołtarze boczne o charakterze barokowym z nowszymi ikonami. Pierwszy i drugi znajdują się przy ikonostasie, trzeci w prezbiterium połączony z tabernakulum.

Co warto zobaczyć?

W pobliżu cerkwi znajduje się dzwonnica, która została wzniesiona równocześnie z cerkwią. Położona jest w zachodniej części cmentarza grzebalnego. Jest to konstrukcja słupowa, oszalowana, zbudowana na planie kwadratu o ściętych narożnikach. Budowla jest trójkondygnacyjna. Kondygnacje oddzielone są od siebie gzymsami profilowanymi z daszkami okapowymi. Najwyższa kondygnacja posiada prostokątne okienka. Dach dzwonnicy jest namiotowy z ośmioboczna latarnią. Całość poryta blachą.

Odwiedzając cerkiew warto również zajrzeć na przycerkiewny cmentarz, gdzie znajduje się m.in. nagrobek Iwana Wrchoła (zm. 1927 r.). Wykonany jest on z kamienia. Na cokole znajduje się płaskorzeźba św. Mikołaja a w zwieńczeniu krzyż. Pochowani są tu również Stanisław Niezabitowski, oficer WP podczas Powstania Listopadowego, właściciel Rzepedzi oraz greckokatolicki biskup Teodor Mankowicz.

Opracowanie: Agnieszka Pytlińska