Cerkiew w Szczawnem

Cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzicy w Szczawnem (obecnie filialna cerkiew prawosławna parafii w Morchowie)

Historia

Cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzicy powstała w latach 1888-1889. Zbudował ją cieśla Hojsan z Płonnej. Obiekt reprezentuje typ północno-wschodni cerkwi łemkowskiej w wariancie wieżowym. Podobne świątynie znajdują się także w Radoszycach oraz Wisłoku Wielkim. W 1925 roku artyści z kijowskiego Towarzystwa „Widrodżenia” wykonali polichromię figuralną w tej świątyni. Ich nazwiska zostały uwiecznione w przedsionku.

Parafia greckokatolicka w Szczawnem przed wojną należała do przemyskiej diecezji, dekanatu jasielskiego. Następnie przeszła do dekanatu łupkowskiego. Po II wojnie światowej cerkiew została opuszczona. Pod koniec lat 50-tych ubiegłego wieku została sprzedana w prywatne ręce celem rozbiórki. Na szczęście do niej nie doszło. Od 1962 roku świątynia użytkowana jest przez wiernych prawosławnych. W 1968 roku remontowano dach cerkwi, a w latach 90-tych podczas remontu m.in. wymieniano podmurówkę.

Dziś

Od 1962 roku do dziś świątynia pełni rolę filialnej cerkwi prawosławnej parafii w Morchowie.

Architektura

Cerkiew w Szczawnem to świątynia drewniana, orientowana, trójdzielna. Wszystkie pomieszczenia są jednakowej wysokości, zbudowane są na planie zbliżonym do kwadratu. Budynek osadzony jest na kamiennej podmurówce i oszalowany pionowo deskami. Nawa nieco szersza od pozostałych części. Od zachodniej strony znajduje się babiniec z krótkim przedsionkiem. Jest on jednakowej szerokości co sanktuarium. Okna w budynku są prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym, w nawie potrójne. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. Od południowej strony jest zakrystia. Nad babińcem znajduje się wieża o konstrukcji słupowo-ramowej i prostych ścianach. W nawie jest strop z fasetą, natomiast w pozostałych częściach cerkwi sufity. Sanktuarium wydzielone jest ikonostasem. W babińcu znajduje się podwieszany chór. Na ścianach, sufitach i balustradzie chóru znajduje się polichromia figuralna i ornamentalno-roślinna.

Na zewnątrz dwustrefowy gzyms – podokapowy i nadokienny. Dach o wspólnej kalenicy, dwuspadowy. Jego połacie ujmują po bokach wieżę. Od wschodu jest on wielopołaciowy, od frontu znajduje się przyczółek. Hełm wieży namiotowy z sześcioboczną latarnią pozorną. Nad nawą znajduje się wieżyczka kopulasta, natomiast nad prezbiterium baniasta z pozornymi latarniami. Obie są ośmioboczne. Nad babińcem znajduje się wieżyczka czworoboczna nakryta dachem namiotowym. Zakrystia jest kryta dachem trójspadowym.

Co warto zobaczyć?

W pobliżu cerkwi stoi dzwonnica drewniana, oszalowana o konstrukcji słupowej. Powstała równocześnie z budynkiem świątyni. W 1973 roku przeszła remont. Dzwonnica jest trzykondygnacyjna. Każda kolejna kondygnacja oddzielona jest daszkiem okapowym. Całość kryta blachą i zwieńczona hełmem.

Nieopodal znajduje się obecny cmentarza parafialny. Do tej pory pozostały tam dwa nagrobki ze starego cmentarza przycerkiewnego: Honoraty Pietrowej Lewickiej z roku 1882 oraz Sergieja Kałużniackiego z 1894 roku.

Opracowanie: Agnieszka Pytlińska